ظروف سرامیکی مناسب پخت و پز در مقایسه با ظروف تفلون چه مزیتهایی دارند؟

ظروف سرامیکی چیست؟

ظروف سرامیکی یکی از پرکاربردترین و پرطرفدارترین ظروف آشپزخانه است که در پذیرایی،پخت و پز و چیدمان دکوراسیون بکار میرود.

سرامیک چیست؟

این کلمه برگرفته از کلمه یونانی karamus به معنای لوله ای از گِل پخته میباشد که امروزه با کلمه سرامیک از آن نام برده میشود.

سرامیک به فرآورده های ساخته شده با خاکهای اولیه(ثابت مانده از پیدایش زمین و تحت تاثیر باران و باد) مانند خاک سفید گفته میشود.

ظروف سرامیکی چگونه ساخته میشوند؟

ظروف سرامیکی پس از طی فرآیندهای شکل دادن،خشک شدن،حرارت دیدن در کوره و در انتها لعاب زدن سرامیک خاک رس بدست می آیند.

سرامیک و سفال چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟

اغلب افراد ظروف سرامیکی و سفالی را برابر با هم میدانند،در حالی که این یک باور نادرست است.

سرامیک یک ماده معدنی غیر فلزی است که با قرار گرفتن در معرض حرارت حدود ۶۰۰ درجه سانتی گراد ماهیت آن تغییر میکند.بر همین اساس گِل رُس در سفالگری نیز به نوعی سرامیک محسوب میشود.

تفاوت دیگر بین ظروف سرامیکی و سفالی در شکل اولیه و ترکیبات سازنده آنهاست.سفال حالت خمیری شکل دارد بنابراین میتوان به راحتی با دست یا چرخ سفالگری به آن شکل داد.

اما برای ساخت ظروف سرامیکی از فرمولاسیونهای پیچیده تر و ترکیبات پیشرفته تری استفاده میشود.سرامیک در واقع غلظتی بیشتر از دوغ و کمتر از عسل و در واقع حالت دوغابی دارد.بنابراین برخلاف سفال در قالب ساخته میشود و نمیتوان آن را با چرخ دستی حالت داد.

بخش های تشکیل دهنده ظروف سرامیکی کدامند؟

این ظروف از دو قسمت بدنه و قسمت بیرونی یا لعاب تشکیل میشوند.برای درست کردن بدنه آنها خاک رس و آب به نسبت مناسب با هم مخلوط شده و گل رس ساخته میشود.

آب باید به میزانی به خاک رس اضافه شود که گل بدست آمده نه خیلی سفت باشد و نه خیلی نرم و شل.اگر نسبت آب و خاک رس مخلوط شده با یکدیگر درست نباشد ممکن است محصول نهایی بدست آمده تَرَک بخورد.

پخت خاک در واقع پایه و اساس ساختمان بدنه این ظروف است یعنی برای هر نوع بدنه،نوع خاک متفاوت خواهد بود.در واقع برای ساخت بدنه لازم است از ترکیب چند خاک یا پودر سنگهای معدنی مختلف در نسبتهای معین استفاده شود.

ترکیب خاک برای ساخت ظروف سرامیکی چگونه باید باشد؟

برای ساختن خاک از ترکیب خاک رس،کوارتزیت،کائولن و گاهی ترکیباتی نظیر اکسید روی،کربنات کلسیم و تالک در نسبتهای مشخص استفاده میشود.

میتوان گفت ظروف سرامیکی به طور کلی در سه مرحله ساخت بدنه،لعاب کاری و نقاشی آن و پخت در کوره ساخته میشوند.

۱.ساخت بدنه:

برای ساخت بدنه این ظروف از روش های زیر استفاده میشود:

۱.انگشتی   ۲.فتیله ای   ۳.صفحه ای   ۴.ساخت ظروف با چرخ   ۵.قالبی

۲.رنگ آمیزی:

لعاب یک پوشش شفاف و درخشان روی ظروف سفالی و سرامیکی است.این پوشش علاوه بر ایجاد درخشش و شکل ظاهری زیبا،مقاومت و استحکام ظروف سرامیکی را نیز افزایش میدهد.به علاوه لعاب به عنوان یک ماده ضد آب نیز کاربرد دارد.

رنگ آمیزی ظروف سرامیکی معمولا با اکسیدهای فلزی و رنگهای معدنی یا رنگهای روغنی لاک ها و پوشش دهنده های شفاف انجام میشود.

رنگ و کیفیت لعاب تحت تاثیر چه عواملی است؟

رنگ و کیفیت لعاب به مواد تشکیل دهنده لعاب و نوع فرمول آن بستگی دارد.برخی از ترکیبات معدنی بکار رفته در ساخت لعاب عبارتند از:

۱.اکسید آهن   ۲.اکسید کبالت   ۳.اکسید کروم   ۴.اکسید مس   ۵.کربنات مس

روشهای نقاشی این ظروف:

۱.زیر لعابی   ۲.رو لعابی

۳.لعاب کاری:

برای تولید لعاب ابتدا مواد تشکیل دهنده آن آسیاب شده و به صورت مایعی خمیری شکل تهیه میشود.سپس ظروف سرامیکی پخته شده در کوره با این مایع خمیری شکل پوشش داده میشود.پس از لعاب کاری ظرف داخل کوره قرار میگیرد تا پخته شود.

انواع مختلف لعاب در ظروف سرامیکی:

۱.قلیایی   ۲.فریت   ۳.شفاف یا ترنس پارت   ۴.کدر یا اُپک   ۵.مات

۶.رنگین کمانی   ۷.زرین فام   ۸.کریستالی   ۹.نمکی   ۱۰.تَرَک دار یا تَرَک نما

روش های مختلف لعاب کاری:

۱.استفاده از قلم مو   ۲.روش ریختنی   ۳.روش غوطه ور شدن   ۴.اسپری کردن   ۵.روش آبشاری

مشکلات احتمالی هنگام لعاب کاری این ظروف کدامند؟

۱.تَرَک برداشتن لعاب ۲.لعاب نخوردن قسمتی از ظرف ۳.سوراخ سوراخ شدن لعاب   ۴.پوسته پوسته شدن لعاب

انواع ظروف سرامیکی از نظر کاربرد کدامند؟

۱.ظروف تزئینی   ۲.ظروف پذیرایی و مصرفی روزمره   ۳.ظروف پخت و پز

برخی از ظروف تزئینی و مورد استفاده روزمره عبارتند از:

۱.ظروف رنگی   ۲.ظروف چوب و سرامیک   ۳.ظروف قابل استفاده داخل فر   ۴.ظروف درب دار   ۵.ظروف سفید ساده

ظروف سرامیکی مناسب پخت و پز:

ظروف پخت و پز از جنس سرامیک دارای یک پوشش مشابه تفلون هستند که روی بدنه آلومینیومی قرار گرفته است.تفاوت پوشش سرامیکی با تفلون این است که در برابر خط و خش مقاومت بالاتری دارد و دیرتر آسیب میبیند.

قابلمه های سرامیکی یک بدنه فلزی از جنس آلومینیوم یا چدن با یک روکش نچسب سرامیکی دارند.مهمترین مزیت استفاده از بدنه فلزی در این ظروف انتقال آسان گرما به مواد غذایی است.

مزایا:

۱.چسبندگی کمتر،پخت سالم تر و نیاز کمتری به روغن دارند.

۲.به علت استحکام و مقاومت بالا به راحتی خراشیده نمیشوند و میتوان هنگام آشپزی با آنها از قاشق فلزی نیز استفاده کرد.یعنی در برابر سایش سطح با قاشق های فلزی مقاومت بیشتری دارند.اما بهتر است برای افزایش دوام و طول عمر آنها از قاشقهای چوبی استفاده شود.

۳.عایق حرارت بوده و پس از خاموش شدن شعله نیز تا مدتی گرما را حفظ میکنند و غذا را گرم نگه میدارند.

۴.شکل ظاهری زیبایی دارند و از تنوع طرح و رنگ بالایی برخوردارند.

۵.به علت ساخته شدن از مواد طبیعی طعم غذا را تغییر نمیدهند.

۶.جنس سرامیک از توزیع یکسان و یکنواخت حرارت در همه قسمتهای ظرف برخوردار است.

۷.این ظروف به دلیل چسبندگی کم شستشوی آسانی داشته و به راحتی تمیز میشوند.

۸.نیاز به مراقبت خاصی ندارند و با ماشین ظرفشویی قابل شستشو هستند.

۹.با غذاهای اسیدی واکنشی ایجاد نمیکنند و ضرری برای سلامتی ندارند.

۱۰.میتوان این ظروف را داخل فر قرار داد زیرا به حرارت مقاوم هستند.

۱۱.در ترکیب آنها از مواد طبیعی استفاده شده و هیچ ماده شیمیایی و مضری را وارد غذا نمیکنند.

۱۲.نسبت به سرما مقاوم هستند بنابراین میتوان آنها را داخل فریزر قرار داد.

معایب:

۱.وزن زیادی دارند و سنگین هستند.

۲.مناسب پخت و پز با حرارت بالا نیستند.

۳.در برابر ضربه مقاوم نبوده و به مرور زمان قابلیت نچسب بودن خود را از دست میدهند.

۴.قیمت نسبتا بالایی دارند.

چگونه میتوان از ظروف پخت و پز سرامیکی به خوبی نگهداری کرد؟

۱.نباید این ظروف را بدون غذا و خالی روی شعله گاز قرار داد زیرا در برابر حرارت مقاومت کمی دارند.

۲.از کشیدن اشیای تیز مانند چاقو یا کاردک روی سطح این ظروف خودداری کنید زیرا باعث ایجاد خط و خش میشود.

۳بهتر است هنگام شستشوی این ظروف از اسکاچ زبر استفاده نکنید و آنها را با اسکاچ نرم بشویید تا آسیب نبینند.

۴.قبل از شروع آشپزی این ظروف را روی حرارت قرار ندهید و این کار را حتما پس از ریختن مواد غذایی انجام دهید.در غیر اینصورت لایه سرامیکی آسیب دیده و دچار تَرَک های ریز میشود.

۵.ظروف داغ را داخل آب سرد قرار ندهید زیرا تغییر ناگهانی دما باعث از بین رفتن مقاومت و دوام آنها میشود.

۶.برای نگهداری این ظروف آنها را داخل یکدیگر قرار ندهید زیرا باعث خش افتادن درون آنها میشود.

آیا ظروف سرامیکی را میتوان داخل مایکروویو قرار داد؟

اغلب ظروف چینی،سرامیکی و شیشه ای را میتوان داخل مایکروویو استفاده کرد.در واقع استفاده از ظرف نامناسب داخل مایکروویو باعث شکستگی یا ورود مواد شیمیایی به غذا میشود.البته بعضی از ظروف به دلیل رنگ،تزئینات فلزی و یا مایعات سربی،قابل استفاده در مایکروویو نیستند.

قابلمه های سرامیکی با ظروف چدنی و گرانیتی چه تفاوتی دارند؟

ظروف گرانیتی و سرامیکی شستشوی آسانی دارند.به علاوه تا مدتی پس از پخت غذا حرارت را حفظ میکنند و به مقدار روغن کمی برای آشپزی نیاز دارند.

همچنین این ظروف با غذا واکنشی ایجاد نکرده و در تنوع طرح و رنگ بالایی در بازار موجودند.لازم به ذکر است که ظروف گرانیتی از مقاومت بالاتری در برابر ضربه و حرارت برخوردارند.

ظروف پخت و پز سرامیکی پس از مدتی قابلیت نچسب بودن خود را از دست میدهند اما ماندگاری پوشش نچسب در محصولات گرانیتی بسیار بالاست.در عوض ظروف گرانیتی قیمت بالاتر و وزن سنگین تری نسبت به ظرفهای سرامیکی دارند.

مقایسه ظروف چدنی و سرامیکی:

هر دوی این ظروف نچسب هستند و نیازی به مصرف روغن زیاد ندارند.ظروف چدنی نسبت به سرامیک مقاومت بیشتری در برابر حرارت زیاد دارند.

متاسفانه ظروف چدنی با غذاهای اسیدی واکنش ایجاد میکنند.همچنین در مجاورت رطوبت دچار زنگ زدگی میشوند به گونه ای که نیاز به لعاب کاری مجدد خواهند داشت.

ظروف سرامیکی اصل و تقلبی چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟

برخی از افراد سودجو ظروف فلزی با لعاب سرامیک و معمولا روکش سرب دار را به عنوان ظروف تمام سرامیکی میفروشند.این ظروف کیفیت بسیار پایینی دارند و ممکن است لعاب آنها حاوی سرب باشد.بنابراین عمر کوتاهی داشته و برای سلامتی افراد خطرات جدی به دنبال دارند.

دستگیره های ظروف سرامیکی از چه جنسی هستند؟

دستگیره های این ظروف نیز معمولا از جنس سرامیک هستند.بنابراین هیچ گونه نگرانی از بابت احتمال جدا شدن آنها از بدنه این ظروف وجود ندارد.در واقع این ویژگی امکان قرار دادن این ظروف داخل فر و مایکروویو را فراهم میکند.

ظروف سرامیکی دست ساز چه ویژگیهایی دارند؟

در خاک رس بکار رفته در تولید این ظروف هیچ ماده مصنوعی بکار نرفته و منشا آن زمین است.ممکن است آرسنیک،سرب،کادمیوم‌ و سایر فلزات سنگین به طور طبیعی داخل خاک وجود داشته باشند و در تولید سرامیک بکار روند.حتی با این وجود نیز ناخالصی های موجود در اثر پخته شدن در دمای بسیار بالا سوزانده میشوند.

مزیت:

اگر حرارت شعله گاز بالا نباشد احتمال سوختن غذا تقریبا به صفر میرسد.همچنین پخت و پز با این ظروف به دلیل عدم نیاز به کره یا روغن زیاد،سالم است.

چرا ظروف سرامیکی را انتخاب کنیم؟

۱.به علت کیفیت بالای مواد اولیه بکار رفته در تولید،این ظروف بو و لکه غذا را به خود نمیگیرند.

۲.این ظروف از قابلیت فرم گرفتن به شکلهای فانتزی و طراحی های مناسب کودکان برخوردارند.بنابراین گاها ظروف غذاخوری کودک از این جنس ساخته میشود.

۳.ظروف درب دار سرامیکی قابلیت نگهداری غذا و قرار گرفتن داخل یخچال و فریزر را دارند.

۴.از آنجایی که این ظروف به زمان زیادی برای گرم شدن نیاز دارند میتوان انواع دسرها و کیک ها را داخل آنها درست کرد.

۵.با گذشت زمان زیاد و در اثر شستشوهای مکرر کدر یا خش دار نشده و تغییری در ظاهر آنها ایجاد نخواهد شد.

برای ساخت چه ظروفی از جنس سرامیک استفاده میشود؟

جنس سرامیک تنها در تولید ظروف پخت و پز خلاصه نمیشود بلکه در ساخت و تولید لیوان،قوری و سایر ظروف سرو غذا مانند بشقاب،پیش دستی و کاسه بکار گرفته میشود.

به عنوان مثال قوری سرامیکی به دلیل مقاومت بالا در برابر حرارت و قابلیت جذب حرارت به دم آوری بهتر چای کمک میکند.

به علاوه از سرامیک در ساخت و تولید انواع لیوان های معمولی،لیوان های مخصوص دمنوش و فنجانهای قهوه خوری استفاده میشود.